Nyheter:

Forsvaret gjør opp for skader fra Trident Juncture

Miljøvernkonsulent Erik Gilmore skal jobbe til neste haust med skadesaker etter Nato-øvinga.

Svein Arstad

Publisert 17.12.2018 - 14:41 Sist oppdatert 19.12.2018 - 14:48

Denne artikkelen er over fem år gammel og kan inneholde utdatert informasjon.

– Han som eig hytta, kjem nok til å få sjokk når han ser dette. Ettersom han bur i Sverige, trur eg ikkje at han har fått melding om skadane på tomta etter militærøvinga.

Kveldssola sender nokre siste varmande strålar gjennom trea. Arve Trøan viser rundt på ei hyttetomt som grensar mot garden hans som ligg i fjellbygda Vingelen.

Under støvlane er det djupe furer etter beltekøyretøy i den svarte jorda som nå er frosen steinhard.

– Soldatane kom køyrande med stridsvogner og slo leir i området. Eg oppdaga dette ved ein slump da eg skulle sjå om det var skadar på mitt eige område, fortel Trøan.

Øydelagt

– Denne skaden er ikkje registrert i systemet vårt ennå. Det er ein av grunnane til at vi reiser rundt for å sjå områda med eigne auge, seier Erik Gilmore og sparkar i den frosne jorda.

Han er skadeoffiser i Forsvaret. Vanlegvis har han kontorjobb på Sessvollmoen. Nå har han reist rundt i Østerdalen for å gjere opp etter Nato-øvinga i haust.

I samband med Trident Juncture har Forsvaret over 800 hendingar totalt. Akkurat nå har han køyrt eit stykke opp frå Tolga for å møte Arve Trøan. Han tok kontakt med Forsvaret etter at han fann ei metallgrind som var blitt øydelagd.

– Her er det ingen tvil om kven syndaren er. Beltespora går heilt fram til grinda, fortel han til Gilmore og viser spora i bakken.

– Grei sak, dette. Vi gjer litt papirarbeid, svarar skadeoffiseren.

Tolga

I bilen finn han fram skjemaet «Avtale om erstatning for skade på sivil eiendom». Etter ein gjennomgang og ein signatur er saka ute av verda. Bonden får pengar til ny grind, og Gilmore kan stryke nok ei skadesak frå lista si.

– Dersom ei utanlandsk avdeling har valda skadane, dekkjer dei 75 prosent av summen, mens Forsvaret tar resten, forklarar han.

Gilmore skildrar området rundt Tolga som ein «hotspot» for skadesaker etter øvinga. Berre denne dagen har han vore på synfaring fire stader.

Det er ikkje småpengar i omløp når Forsvaret skal gjere opp for seg. Vederlagssummane varierer frå rundt ein halv million til nokre tusenlappar.

– Tidlegare i dag fekk ein bonde eit vederlag på over 200 000 kroner. Vi er fem skadeoffiserar som reiser rundt samstundes. Vi prøver å ha ein rask og ryddig prosess rundt dette. Det handlar om omdømmet til Forsvaret. Ryktet spreier seg snøgt dersom ein grunneigar kjenner seg dårleg handsama.

OPPGJER

Han set seg i bilen for å køyre ut på nok eit oppdrag. På eit jorde utanfor Tolga slo svenske soldatar seg til under øvinga. Det ber området preg av framleis.

– Eg var innom ein tur for å sjå korleis det sto til. Da stod militære køyretøy og telt over heile området. Det hadde nok ikkje monna om det var frost i bakken. Eit køyretøy på mange tonn set spor etter seg same kva, seier Otto Engebakken (65).

Han trakkar over jordet han forpaktar på Tolga. I november ringde han til skadetele- fonen som Forsvaret hadde oppretta for Trident Juncture. På Røros sat ein skadeoffiser og noterte kva saka galdt. Nå har oppgjerets time kome.

– Kva dyrkar du her, og kor stort er området, spør Erik Gilmore.

– Det er seks mål med grasjorde. Stridsvognene har rive opp bakken ganske godt. På grunn av beltespora må nok heile jordet pløyast på nytt.

– Tenkjer du gjere arbeidet sjølv?

– Ja, det er nok det lettaste. Eg har utstyret som trengst for å gjere jobben, svarar Engebakken.

– Da har eg eit skjema vi skal fylle ut, seier Gilmore og går mot bilen.

Detektiv

Skadeoffiseren har nesten berre positive opplevingar i møte med østerdølane. Å bli invitert inn på ein kopp kaffi og smultringar har blitt ein naturleg del av jobben.

– Mykje handlar om personkjemi. Eg må vere litt entreprenør, litt kompis og litt detek- tiv. Eg må vere sikker på at skaden har skjedd under øvinga og finne ut av ein passande vederlagssum.

Han viser fram bunken med skadesaker. Det er alt frå øydelagde krabbeteiner i Møre og Romsdal til attgløymde øvingsminer i Østerdalen. Mange av skadane er frå innmark som er køyrd sund av tunge stridskøyretøy.

– I Tylldalen hadde vi ei trist sak. Eit helikopter flaug rett over ein revefarm. Det førte til at 13–14 dyr døydde eller måtte avlivast på grunn av stress. Vi fekk også ein telefon om ein valp som hadde stukke av da det small rundt husa. Han blei heldigvis funnen att etter kort tid. Men dersom hunden har blitt skotredd, er han ubrukeleg til jakt. I så fall ringer eigaren oss igjen til våren, fortel Gilmore.

– Er det nokre nasjonar som skil seg ut i skadestatistikken?

– Tyskarane har vore ekstremt flinke til å melde inn skadar. Vi fekk melding berre dei sølte nokre desiliter med drivstoff, fortel Gilmore.

Bøtte

Tilbake på garden til Arve Trøan nærmar det seg skumringstimen. Garden ligg 780 meter over havet på ein fredeleg plass i verda. Men da Nato kom på besøk, blei det liv og røre.

– Det er jo ikkje så mykje som skjer her oppe blant fjellgardane. Vi blei spurde av Forsvaret om dei kunne lande med helikopter på jordet vårt. Kronprinsen skulle kome på vitjing og overnatte i telt saman med soldatane, fortel Trøan.

Spent venta han i timevis på luftbore kongeleg besøk. Men på grunn av tåke dukka det ikkje opp noko helikopter. I staden kom kronprinsen køyrande med stridsvogn.

– Vi fekk ikkje eingong eit glimt av han. Det var skuffande, seier Trøan som spøkefullt spekulerer på om det var kronprinsen som køyrde over grinda. Dei utanlandske avdelingane etter- lét seg også ein liten suvenir i uthuset hans.

– Veit du kva dette er, spør han Gilmore og viser fram ei stor, grå bøtte.

– Eg trur kanskje det er ei avføringsbøtte, seier skadeoffiseren.

– Eg lurte på det, ja. Eg torde nesten ikkje sjå oppi. Heldigvis var ho tom.